Flash of Genius (ráð handa ríkisstjórn)

Nú, þegar allt stefnir í að ríkisstjórn Jóhönnu og Steingríms sjái ekki annan kost en að gefast upp fyrir yfirgangi Breta, legg ég til að ráðherrar haldi vídeó-kvöld í stjórnarráðinu og horfi saman á myndina Flash of Genius.

Þetta er sönn saga af manni sem fór í "vonlausa" baráttu fyrir réttlæti. Prófessor Kearns sem fór í mál við Ford Motor Company út af rúðuþurrkum, vopnaður réttlætiskennd. Aftur og aftur var reynt að bregða fyrir hann fæti, kaupa hann út úr "vitleysunni" og fá hann ofan af málaferlum. Enda ætti hann engan séns í þetta volduga risafyrirtæki.

En prófessorinn neitaði að láta voldugt fyrirtæki komast upp með að víkja lögum og reglum til hliðar í krafti stærðar sinnar.

Barátta prófessors Kearns gæti kannski blásið íslenskum ráðherrum baráttuanda í brjóst. Þá skortir greinilega kjark og þor til að standa á rétti sínum gegn Bretum og Brown.

Þessi saga gerðist fyrir um hálfri öld. Við skulum ætla að síðan þá hafi hlutir breyst til betri vegar þannig að réttur að lögum sé ekki fótum troðinn. Að sá stóri og sterki geti ekki svínað á þeim minni.

Deilan við Breta snýst því miður eingöngu um hvernig íslenska ríkið eigi að gefast upp og ábyrgjast Tryggingasjóð vegna IceSave. Hún ætti líka að snúast um framgang Breta í málinu, beitingu hryðjuverkalaga og misnotkun á AGS. Hún ætti að snúast um bótagreiðslur Breta til Íslands.

Því miður gerir hún það ekki. Annað hvort skortir ríkisstjórnina kjark, eða þá að Samfylkingin er svo áfjáð í að koma þjóðinni inn í ESB að hún vill ekki styggja Breta (nokkrir íslenskir kratar eru skráðir félagar í bresku Samfylkingunni, undir stjórn Browns!). Hver sem ástæðan er þá er það ófyrirgefanlegt að ríkisstjórn standi ekki á rétti þjóðar sinnar. Treysti hún sér ekki til þess á hún að víkja.

 

"Is the ice safe?"

Það er fljótlegt og einfalt að ná sátt í IceSave. Bara gefast upp, láta undan öllum kröfum Breta og borga allt sem þeir heimta. Enda er það í grunninn stefna ríkisstjórnarinnar í málinu, eins og upphaflega IceSave frumvarpið ber með sér. Blekkingarfréttir um að reikningurinn verði ekki nema 75 milljarðar eru af sama meiði.

Að ná réttlátri niðurstöðu þar sem farið er að lögum, er snúnara.

Menn geta velt fyrir sér hvernig málin hefðu þróast ef á Íslandi byggju 30 milljónir en ekki 320 þúsund. Hefðu Bretar dregið fram hryðjuverkalög úr vopnabúrinu þó svo að til staðar hafi verið önnur mildari úrræði sem áttu betur við? Hefðu þeir sett það sem skilyrði að Íslendingar afsöluðu sér rétti að fá skorið úr um ábyrgð að lögum? Hefðu þeir misnotað ítök sín í AGS? Hefðu þeir beitt ESB í málinu? Ábyggilega ekki.

Sá skaði sem Bretar hafa valdið með yfirgangi og fantaskap er örugglega meiri en nemur hinni meintu skuld Íslendinga. Þeir eiga að taka erlendar eignir Landsbankans og láta svo málið niður falla. Þær duga fyrir 90% af forgangskröfum, að sögn.

Að því búnu á að semja um bótagreiðslur Breta til Íslands. Þess í stað rær Norræna velferðarstjórnin að því öllum árum að reikna út hvað hægt er að pína íslenska skattgreiðendur til að borga Bretum næstu áratugina. Þetta er meira en lítið galið.

Í réttarríkjum á 21. öld á hnefarétturinn ekki að fá að ráða. Þótt Bretar séu 190-sinnum fleiri en við á það ekki að skipta máli. Sá sem hefur réttinn sín megin er aldrei minni máttar, ekki þar sem leikreglur samfélagsins eru virtar. Að ætla Íslendingum að borga nokkur hundruð milljarða í stríðsskaðabætur vegna Björgólfsfeðga og IceSave er hrein og bein sturlun.

 

Berjast til að ná Icesave-sátt

"Glæsileg niðurstaða"

Tvisvar á fáum mánuðum höfum við fengið "glæsilega niðurstöðu" í IceSave málið. Fyrst var það samningurinn 5. júní, svo var það gleðifrétt vikunnar um að aðeins 75 milljarðar féllu á íslenskan almenning.

Því miður reyndist hvoru tveggja rangt.

Hinn glæsilegi samningur var dæmdur ónýtur af Alþingi, eins og sjá má í lögunum um ríkisábyrgð (96/2009) þar sem settir eru fjölmargir fyrirvarar til að lágmarka tjónið. Gleðifrétt vikunnar þurfti síðan að víkja fyrir sannleikanum á innan við sólarhring.

Eftir hádegið í gær hafði rúv.is eftir Lárentsínusi formanni skilanefndar Landsbankans að það yrðu líklega 305 milljarðar sem féllu á þjóðina, sem er fjórfalt það sem gleðifréttin hermdi. Sjálfur giskaði ég á 405 milljarða í bloggfærslu í gær, sem ég tel enn miklu nær sanni ef aðrar forsendur standa óbreyttar.

Samt sem áður ákvað ég að prófa hvað þyrfti til þess að 90% draumaspá Steingríms og Landsbankans rættist. Eina leiðin til þess er að tæpur helmingur af eignum Landsbankans seljist á tveimur árum, en alls er reiknað með sjö árum til að koma eignunum í verð (til að forðast brunaútsölur). Ég gekk eins langt í bjartsýninni og ég taldi mögulegt.
 

Í töflunni hér að ofan er reiknað með að 35% af eignunum lækki höfuðstólinn á fyrstu tveimur árunum. Restin skipst nokkuð jafnt, þó þannig að aðeins standi eftir 11% síðast árið. Einnig er borin saman útkoman, eftir því hvort eignir dugi fyrir 80%, 90% eða 100% af forgangskröfum. Eins og sjá má eru það vextir sem bíta. 

Þar sem ríkisstjórnin vill telja okkur trú um að eignir dugi fyrir 90% af forgangskröfum er sú lína rauðlituð. Í gærkvöldi birti svo Vísir.is frétt þar sem segir: "Enda þótt eignir Landsbankans, dugi fyrir öllum innistæðum af Icesave reikningunum, þurfa Íslendingar samt sem áður líklega að borga hátt í þrjú hundruð milljarða króna í vexti."

Þarna eru menn komnir skrefi nær sannleikanum, sem um leið gerir forsendur í töflunni hér að ofan of bjartsýnar. Það ber því að líta á niðurstöðurnar í ljósi þess. Einnig að hér er ekki talinn með kostnaður skattgreiðenda við uppgjör gamla og nýja bankans, aðeins rýnt í IceSave samninginn einan og sér.

Að reyna að telja almenningi trú um að við getum komist frá IceSave málinu af einhverri sanngirni, meðan byggt er á nauðasamningunum frá því í júní, er óábyrgt útópískt hjal. Séu öll málsgögn skoðuð getur engin niðurstaða talist "glæsileg" sem inniheldur greiðslur íslensks almennings til Breska ríkisins næstu áratugina. Meira um það í næstu færslu. 

 

EKKERT = kr. 326.530 milljónir

Auðvitað þarf að ljúka þessu Icesave máli, en það er ekki sama hvernig það er gert. Í gær kom frétt um að eignir Landsbankans dygðu fyrir 90% af forgangskröfum og að líklega myndu "aðeins 75 milljarðar" falla á ríkissjóð.

Svona málflutningur er, eins og ágætur maður orðaði það, að setja varalit á svínið til að gera það kyssilegra.

Með sömu röksemdafærslu þarf ríkissjóður ekkert að greiða ef eignir Landsbankans duga fyrir öllum forgangskröfum, 100%. En það er ekki svo.

Ef við þurfum "ekkert" að greiða verður reikningurinn aðeins 326,5 milljarðar. Já, aðeins 326.530 milljónir króna. Lánin, sem Bretar og Hollendingar vilja ríkisábyrgð á, bera 5,5% vexti, sem þessa dagana gerir um 100 milljónir á dag. Þau gufa ekki upp þótt varaliturinn sé dreginn fram.

Þetta gerir 34 til 47 milljarða á ári í átta ár. Það er nú allt núllið. **

Gangi draumaspá ríkisstjórnarinnar eftir, þannig að 90% höfuðstólsins greiðist með eignum Landsbankans, verður reikningurinn ekki minni en 405 milljarðar, sem er býsna mikið meira en 75 milljarðar. Það verður fróðlegt að sjá skýringarnar á nýju mati á eignum Landsbankans, sem nú er óvænt komið í 90% en var 83% í júní.

Það hlýtur að koma - mottóið er jú að allt eigi að vera uppi á borðum.

---------- ---------- ----------

** Í þessum útreikningi er miðað við að eignir mjatlist inn á höfuðstólin á sjö árum, mest í lok tímans. Og að fallist verði á nauðsamningana við Breta og Hollendinga. Einnig er miðað við gengi 5. júní, daginn sem nauðasamningarnir voru undirritaðir. Sé miðað við gengið í dag hækkar reikningurinn um litla 20 milljarða. Ekki er tekinn með annar kostnaður vegna uppgjörs gamla og nýja LÍ.

 

Málin að komast á lokastig

Jóhanna lýsir yfir uppgjöf

Það eru magnaðar yfirlýsingar í stefnuræðu Jóhönnu Sigurðardóttur varðandi IceSave klúðrið. Ítrekað hafa kratar haldið því fram að okkur beri að greiða IceSave, ekki síst þeir sem fara mikinn á blogginu. Enga undankomuleið sé að finna í regluverki möppudýranna í Brussel. En nú kemur leiðtoginn fram með yfirlýsingar sem ganga þvert á þennan margendurtekna "sannleika" kratanna. 

Hér er bein tilvitnun í ræðu Jóhönnu:

Það er ekki réttlátt að Íslendingar séu látnir gjalda fyrir gallaða löggjöf Evrópusambandsins. Það er ekki réttlátt að Bretar og Hollendingar hreinsi hendur sínar af því að þeirra eigið fjármálaeftirlit hafi brugðist, ekki síður en okkar, í Icesave málinu og það er afar ósanngjarnt að þeir skuli torvelda samstarf Íslands og Alþjóða gjaldeyrissjóðsins. Við urðum fórnarlömb þess að allar þjóðir sem við eigum helst samskipti við, bæði austan hafs og vestan, töldu nauðsynlegt að verja gallaðar fjármálareglur til þess að forða áhlaupi á banka víða um heim.

Þetta er skýrt. Ekkert sem þarf að túlka eða útskýra. Jóhanna segir hreint út að löggjöf ESB sé gölluð, að framganga Breta og Hollendinga sé ekki réttlát, að Íslendingar séu fórnarlömb gallaðra reglna í fjármálaheiminum. Að Íslendingar séu órétti beittir og að knúin hafi verið fram ósanngjörn niðurstaða.

Hvað gerir þjóðarleiðtogi þá?

Hann hlýtur að berjast gegn óréttlætinu, standa á rétti sínum og setja fram kröfu um réttláta niðurstöðu. Standa með þjóð sinni. Nei, ekki Jóhanna Sigurðardóttir. Hún lýsti yfir uppgjöf.

Kalt hagsmunamat segir mér að við eigum ekki annarra kosta völ en að gera upp Icesave reikningana.

Þessi uppgjöf er útskýrð með nokkrum klassískum klisjum um AGS, erlent fjármagn, gjaldeyrisvaraforða og ótta við einangrun frá alþjóðsamfélaginu (les: Evrópusambandinu). Stjórnmálamaður sem ekki treystir sér til að standa á rétti þjóðar sinnar á ekki að gegna embætti forsætisráðherra.

Annað sem vekur athygli í ræðunni er að ESB umsóknin er ekki nefnd nema eins og í framhjáhlaupi; þrjár setningar á blaðsíðu þrjú. Það þykir greinilega ekki vænlegt lengur að hafa Evrópusambandið í forgrunni. Og verður það vonandi aldrei aftur.

 

Skattkerfinu breytt óhikað

Hvar situr Holta-Þórir?

Það er óskandi að bæði Bretar og Hollendingar hafni fyrirvörunum og að það þurfi að semja um IceSave upp á nýtt. Það gæti verið okkar besti möguleiki til að losa Íslendinga framtíðarinnar við þessar dæmalausu drápsklyfjar.

ÁRÓÐUR um einangrun og fjárskort var notaður til að troða IceSave gegnum þingið. Annars færi hér allt til fjandans. Hingað kæmi enginn til að fjárfesta, hingað kæmu engin lán og ekkert erlent fjármagn til framkvæmda. Hér færi allt í kaldakol. Þetta þekkja allir.

Á sama tíma biðu Japanir með 126.000 milljónir eftir svari og nú bíða Kínverjar með töskufylli af dollurum. Þeir vilja fjárfesta á Íslandi en verður trúlega hafnað þar sem þeir eru ESB ekki þóknanlegir. En kanadískur jöfur fékk að kaupa orkufyrirtæki í gegnum skúffufyrirtæki í Svíþjóð.

Það er til nóg af peningum og nóg af fjárfestum um allan heim. Hræðsluáróður Holta-Þóris og týnda forsætisráðherrans heldur ekki. Það þarf ekki að samþykkja kröfu ESB og AGS um að láta þjóðina borga IceSave til að fá fjárfesta og peninga til landsins, þeir bíða í röðum. Það er ekki hægt að nota það vopn gegn þjóðinni lengur.

 

Óska eftir trúnaði

Misheppnað bankarán

Blaðakona Fréttablaðsins rifjar upp söguna af tilraun til bankaráns í Svíþjóð 1973 í Bakþönkum dagsins. Ógæfumaður hélt þá mönnum í gíslingu í nokkra daga og eru þau tengsl sem mynduðust milli ræningjans og fanga hans jafnan kölluð "Stokkhólmsheilkennið", þ.e. þegar menn taka afstöðu með kúgara sínum.

Í framhaldinu er þetta fært upp á íslensk stjórnmál. Nýleg skoðanakönnun sýnir að Sjálfstæðisflokkurinn hefur um þriðjungs fylgi meðal þjóðarinnar. Telur blaðakonan það geta bent til þess að Stokkhólmsheilkennið þjaki íslenska þjóð, þar sem átján ára valdatíð íhaldsins hafi leitt yfir okkur hrun og þrengingar. Ekki skal ég leggja dóm á það, en skoðum málið aðeins lengra.

Stokkhólmsheilkenni og Baugsmiðlar

Það sem gerir Bakþanka blaðakonunnar áhugaverða er að þeir eru birtir í Fréttablaðinu. Blaði sem er í eigu félags sem útrásarvíkingurinn Jón Ásgeir stofnaði í október 2008, rétt eftir hrun. Kaupin voru fjármögnuð með lánum sem hann fékk úr nýju bönkunum, enda er þessi sami Jón Ásgeir aðaleigandi Samfylkingarinnar.

Kröfur í þrotabú Baugs, sem Jón Ásgeir er jafnan kenndur við, nema 316.500 milljónum króna. Það jafngildir árslaunum allra vinnandi manna í Stykkishólmi og á Dalvík, samanlagt, í hálfa öld. Jón Ásgeir er því sannarlega einn af stóru skúrkum hrunsins. Skyldu Stokkhólmsheilkenni skýra að blaðamenn geti fengið það af sér að vinna áfram hjá Baugsmiðlum og þiggja laun frá fyrirtæki Jóns Ásgeirs?

Stokkhólmsheilkenni, IceSave og ESB

Ef niðurstaða blaðakonunnar er rétt hlýtur Stokkhólmsheilkennið að hrjá miklu fleiri Íslendinga en þá sem styðja íhaldið. Í samningunum um IceSave beittu Bretar ljótum meðulum. Um það er ekki deilt að þetta eru sannkallaðir kúgunarsamningar. Gögn málsins taka líka af allan vafa um að ESB, undir forystu Barrosos, tók þátt í gjörningnum og er ESB beinn gerandi í skepnuskapnum gegn Íslandi.

Samkvæmt könnunum styður hópur Íslendinga umsókn um aðild að ESB. Fær Samfylkingin aldrei bakþanka yfir að hafa sótt um á þessum tímapunkti? Skýrist það af Stokkhólmsheilkenni eða bara klassískum kratisma? Hvort er verra?

Næsti pistill á baksíðu Fréttabaugsins mætti vera um forsíður blaðsins á meðan IceSave var til umfjöllunar í þinginu, áróðursgildi þeirra og hvaða hagsmuna var gætt. 

 

14 - 14 - 14

Það er ekki aðeins að Styrktarsjóður hjartveikra barna hafi höfðað mál gegn gamla Landsbankanum heldur hefur ríkisstjórnin boðað skaðabótamál á hendur þeim sem velt hafa byrðum á ríkið eftir bankahrunið. Sama ríkisstjórn og ákvað að láta íslenska skattgreiðendur gangast í ábyrgð fyrir IceSave.

Þegar atkvæði voru greidd um IceSave voru það í raun aðeins 28 þingmenn sem greiddu atkvæði um ríkisábyrgðina. Fjórtán sögðu já og fjórtán sögðu nei. Aðrir fjórtán sátu hjá og einn var fjarverandi. Svo voru 20 þingmenn Samfylkingarinnar sem sögðu já en voru að hugsa um allt annað. Þau atkvæði eru samt talin með og við sitjum uppi með reikninginn.

Fjórtán þingmenn Vinstri grænna sögðu já. Líklega til að verja eða réttlæta samninginn vonda, sem þeir telja að Flokkurinn sinn beri ábyrgð á. Kannski telja þeir ekki aðra leið færa, en hugsanlega er aðeins pólitískri skákblindu Steingríms Joð um að kenna.

Fjórtán þingmenn úr þremur flokkum sögðu nei. Þar af allir þingmenn Framsóknar. Þeir hafna því að íslenska ríkið taki á sig ábyrgð og gríðarlega bótaskyldu sem ekki hefur verið skorið úr um að lögum.

Fjórtán þingmenn sátu hjá. Vildu ekki "setja sig gegn frumvarpinu" og samþykktu þannig gjörninginn með hjásetu sinni. Aumara verður það ekki. Eða hvað?

Svo eru það þessir tuttugu.

Upphaflega frumvarpið var ein lagagrein, máttlaust og án allra fyrirvara. Allir þingmenn Samfylkingarinnar (og nokkrir Vg að auki) voru tilbúnir að samþykkja það með hraði í júlí. Andstaða Ögmundar og barátta Framsóknar leiddi til þess að nýtt frumvarp var búið til. Margfalt stærra og betra, en meingallað samt.

Það vita það allir Íslendingar, ungir sem aldnir, karlar og konur, hvar í flokki sem þeir standa, að jafnvel þótt gamla frumvarpið hefði verið fiskað upp úr pappírstætaranum og borið undir atkvæði hefðu allir þingmenn Samfylkingarinnar sagt já. Þeir voru nefnilega ekki að kjósa um IceSave. Kratarnir voru aðeins að kjósa burt hindrun á velferðarbrúnni til Brussel. Það er í raun enn átakanlegra en að skila auðu.

Ræða fjármálaráðherra fyrir atkvæðagreiðsluna er svo kapítuli útaf fyrir sig. Hvernig hann blandaði saman klúðrinu og lausninni. Orsök og afleðingum. Setti sjálfan sig í hlutverk fórnarlambsins. En það er efni í aðra færslu.

Það er spurning hvort íslenskir skattgreiðendur eigi ekki að bæta Styrktarsjóði hjartveikra barna tjónið sem Landsbankinn olli honum. Það ætti að vera að minnsta kosti jafn sjálfsagt og að gangast í ábyrgð gagnvart Bretum og Hollendingum, þótt hin meintu brot séu annars eðlis.

 

Styrktarsjóður í mál við Landsbankann

Þríhyrnt hafrakex og þjóðarímynd

Vinir, elskhugar, súkkulaði heitir bók eftir Alexander McCall Smith, sem er þekktastur fyrir metsölubækurnar um Einkaspæjarastofu númer eitt. Í þessari bók er að finna áhugavert samtal sem fram fer í sælkerabúð, sem Cat rekur í Edinborg í Skotlandi.

***** *****

   Það var lítið að gera og aðeins einn kúnni inni, vel klæddur maður að skoða hafrakex, en hann virtist í ógurlegum vandræðum með að velja á milli tveggja tegunda. Cat brosti og gekk til hans til að leggja honum lið.

   "Þessi vinstra megin er með minna af salti en þessi hérna til hægri" sagði hún. "Annars held ég að þetta bragðist nokkurn veginn eins."

   Maðurinn sneri sér við og leit kvíðafullur á hana. "Það sem ég er í raun og veru að leita að er þríhyrnt hafrakex. Þannig á hafrakex að vera í laginu, veistu. Þríhyrnt, en með eina hlið örlítið rúnnaða. Hafrakexlaga."

   Cat skoðaði kexpakkann. "Þetta er kringlótt" sagði hún. "Og þetta hérna líka. Því miður. Við virðumst aðeins eiga kringlótt hafrakex."

   "Þetta er samt enn framleitt," sagði maðurinn og kom við ermalíningarnar á dýra kasmírjakkanum sínum. "Þú gæti pantað það, er það ekki?"

   "Jú" sagði Cat. "Við gætum fengið þríhyrnt hafrakex. Það hefur bara enginn beðið sérstaklega ..."

   Maðurinn dæsti. "Þér finnst þetta kannski fáránlegt," sagði hann. "En það er bara svo fátt í þessum heimi sem er ekta. Að heiman. Litlir hlutir - eins og hvernig hafrakex er í laginu - skipta mjög miklu máli. Það er gott að hafa þessa kunnuglegu hluti í kringum sig. Það eru svo margir sem vilja gera allt eins. Þeir vilja taka frá okkur það sem skoskt er."

   Cat fannst allt í einu mikið vit í orðum hans. Þetta var satt hjá honum, hugsaði hún - lítið land eins og Skotland varð að leggja sig fram um að hafa stjórn á daglegum málum sínum. Og hún gat vel skilið hvernig það gæti komið fólki úr jafnvægi, ef því fannst það berskjaldað á einhvern hátt, að sjá kunnuglega skoska hluti hverfa af sjónarsviðinu.

   "Svo margir af bönkunum okkar hafa verið teknir," sagði maðurinn. "Sjáðu bara hvað varð um bankana okkar. Skosku herdeildirnar voru teknar af okkur. Allt sem var einkennandi hefur verið tekið."

   Cat brosti. "En við vorum nú látin fá þingið aftur," sagði hún. "Við höfum það þó, ekki satt?"

   Maðurinn hugsaði sig um. "Kannski," sagði hann. "En hvað getur það gert? Sett lög um þríhyrnt hafrakex?"

***** *****

Þessu lýsir Cat sem "dásamlegum samræðum um hafrakex og þjóðarímynd". Ef Íslands bíða þau örlög að villast inn í Evrópusambandið, hversu langt er þess þá að bíða að samtal eins og þetta fari fram á Íslandi? Kannski ekki í sælkerabúð og ekki um þríhyrnt hafrakex. Heldur um eitthvað íslenskt. Um eitthvað sem verður "tekið frá okkur" af þeim sem vilja gera allt eins. Þegar kunnuglegir íslenskir hlutir fara að hverfa af sjónarsviðinu.

 

Er'ða nú frumvarp

Extreme makeover dugir ekki til að lýsa stökkbreytingunni á IceSave frumvarpinu. Nýja frumvarpið er átta sinnum lengra, mörgum sinnum betra og handónýtt. Það sem skemmir það er fjórða greinin um lagaleg viðmið. Verði það borið óbreytt undir atkvæði hlýtur það að verða fellt einróma 43:20.

Frávísun er ekki vænn kostur. Ef ég man rétt byggðist andstaða Framsóknar einmitt á því að lagaleg viðmið væru of máttlaus. Það er skiljanlegt þegar greinin er lesin. Nú er bara að bíða og sjá hvaða tillögur eiga eftir að koma fram og hvaða afgreiðslu þær fá í þinginu.

Frumvarpið sem ráðherra mælti fyrir var ein grein auk gildistökuákvæða. Fjárlaganefnd gat ekki annað en hent því í pappírstætarann, enda hafði það ekki annan tilgang en að uppfylla skilyrði 3. greinar IceSave samningsins og staðfesta uppgjöf Íslands fyrir kúgunum Breta. Nefndin kom með nýtt frumvarp í staðinn (þó að það heiti breytingatillaga á þingskjölum). Svona lítur það út:  

 

1. gr.
Ríkisábyrgð á Icesave-lánasamningunum.

Fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, er heimilt að veita Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta ríkisábyrgð vegna lána sjóðsins frá breska og hollenska ríkinu samkvæmt samningum dags. 5. júní 2009 til að standa straum af lágmarksgreiðslum, sbr. 10. gr. laga um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, nr. 98/1999, til innstæðueigenda hjá Landsbanka Íslands hf. í Bretlandi og Hollandi. Ábyrgðin tekur til höfuðstóls lánanna eins og hvor um sig mun standa að sjö árum liðnum frá undirritun samninganna, 5. júní 2016, auk vaxta af lánsfjárhæðinni.

Ríkisábyrgðin afmarkast að öðru leyti af ákvæðum samninganna og fyrirvörum þeim sem koma fram í lögum þessum. Fyrirvararnir eru óaðskiljanlegur hluti ríkisábyrgðarinnar.

2. gr.
Forsendur fyrir veitingu ríkisábyrgðar.

Forsendur fyrir veitingu ríkisábyrgðar samkvæmt lögum þessum eru:

1. að lánasamningarnir verði túlkaðir í samræmi við hin umsömdu viðmið sem samþykkt voru 14. nóvember 2008 á milli Íslands, Evrópusambandsins og hlutaðeigandi aðildarríkja, þannig að tekið verði tillit til hinna erfiðu og fordæmislausu aðstæðna sem Ísland er í og nauðsynjar þess að ákveða ráðstafanir sem gera Íslandi kleift að endurreisa fjármála- og efnahagskerfi sitt. Í þessu felst m.a. að samningsaðilar verði við rökstuddri og málefnalegri beiðni Íslands um endurskoðun samninganna samkvæmt ákvæðum þeirra,

2. að staða Íslands sem fullvalda ríkis komi í veg fyrir að gerð verði aðför í eignum þess sem það þarf nauðsynlega á að halda til að starfrækja hlutverk sitt sem fullvalda ríki með viðunandi hætti. Sama á við um eignir íslenska ríkisins erlendis, þar á meðal eignir Seðlabanka Íslands, sem njóta verndar samkvæmt almennum reglum þjóðaréttar,

3. að hvergi sé haggað við óskoruðum yfirráðum Íslands yfir náttúruauðlindum landsins og rétti handhafa íslensks ríkisvalds til að kveða á um nýtingu og skipan eignarhalds á þeim.

3. gr.
Efnahagsleg viðmið.

Ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum er grundvölluð á því að fjárhagsleg byrði vegna hennar verði innan viðráðanlegra marka þannig að Íslandi verði gert kleift að endurreisa fjármála- og efnahagskerfi sitt. Til að fylgjast með og meta forsendur fyrir endurskoðun á samningunum skal ríkisstjórnin gera ráðstafanir til þess að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn geri í síðasta lagi fyrir 5. júní 2015 IV. greinar úttekt á stöðu þjóðarbúsins, einkum með tilliti til skuldastöðu og skuldaþols. Að auki verði í úttektinni lagt mat á þær breytingar sem orðið hafa miðað við mat sjóðsins frá 19. nóvember 2008.

Við mat á forsendum til endurskoðunar á samningunum skal einnig tekið tillit til stöðu í þjóðarbúskapnum og ríkisfjármálum á hverjum tíma og mats á horfum í þeim efnum þar sem m.a. verði sérstaklega litið til gjaldeyrismála, gengisþróunar og viðskiptajafnaðar, hagvaxtar og breytinga á landsframleiðslu svo og þróunar fólksfjölda og atvinnuþátttöku.

Ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum er miðuð við hámark á greiðslum úr ríkissjóði. Þetta hámark miðast á árabilinu 2017-2023 við 4% af vexti vergrar landsframleiðslu mælt í pundum vegna lánasamningsins við breska ríkið og 2% af vexti vergrar landsframleiðslu mælt í evrum vegna lánasamningsins við hollenska ríkið. Hlutföll þessi verða helmingi lægri árin 2016 og 2024. Greiðslur skulu endurskoðaðar um leið og endanlegar tölur um verga landsframleiðslu liggja fyrir.
Vöxtur á vergri landsframleiðslu Íslands skv. 3. mgr. skal mældur frá 2008 til greiðsluárs á árabilinu 2016-2024 annars vegar í pundum vegna lánasamningsins við breska ríkið og hins vegar í evrum vegna lánasamningsins við hollenska ríkið. Útreikningur á greiðslum skv. 3. mgr. skal byggjast á meðalgengi miðgengis Seðlabanka Íslands á pundi og evru gagnvart krónu á ársgrundvelli og mati á vergri landsframleiðslu samkvæmt skilgreiningu Eurostat.

Verði greiðslubyrði lánasamninganna meiri en nemur hámarki skv. 3. mgr. skulu teknar upp viðræður við aðila lánasamninganna um áhrif þess á samningana og skuldbindingar Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta. Fari slíkar viðræður ekki fram eða leiði þær ekki til niðurstöðu takmarkast ríkisábyrgð í samræmi við hámark 3. mgr. nema Alþingi ákveði annað.

4. gr.
Lagaleg viðmið.

Ekki hefur fengist leyst úr því álitaefni hvort aðildarríki EES-samningsins beri ábyrgð gagnvart innstæðueigendum vegna lágmarkstryggingar, þar á meðal við kerfishrun á fjármálamarkaði. Allt að einu hefur Ísland gengið til samninga við Bretland og Holland þótt það hafi ekki fallið frá rétti sínum til að fá úr þessu álitaefni skorið. Fáist síðar úr því skorið, fyrir þar til bærum úrlausnaraðila, að slík ábyrgð hvíli ekki á Íslandi eða öðrum aðildarríkjum EES-samningsins skal ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum bundin þeim fyrirvara að fram fari viðræður milli Íslands og viðsemjenda þess um áhrif þeirrar niðurstöðu á lánasamningana og skuldbindingar ríkisins.

Ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum miðast við það að um úthlutun eigna við uppgjör Landsbanka Íslands hf., eða þrotabús hans, fari samkvæmt íslenskum lögum eins og þau voru 5. júní 2009, þ.m.t. lögum nr. 2/1993, um Evrópska efnahagssvæðið. Ábyrgðin takmarkast við að Tryggingarsjóður innstæðueigenda og fjárfesta láti á það reyna fyrir þar til bærum úrlausnaraðilum hvort kröfur hans gangi við úthlutun framar öðrum hluta krafna vegna sömu innstæðu. Verði niðurstaðan á þann veg skulu teknar upp viðræður við aðila lánasamninganna um áhrif þess á samningana og skuldbindingu Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta.

Fari ekki fram viðræður skv. 1. eða 2. mgr. eða leiði þær ekki til niðurstöðu getur Alþingi takmarkað ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum í eðlilegu samræmi við tilefnið.

5. gr.
Endurskoðun lánasamninganna.

Ákvörðun um að óska eftir viðræðum um breytingar á lánasamningunum samkvæmt endurskoðunarákvæðum þeirra skal tekin með samþykki Alþingis. Við þá ákvörðun skal m.a. byggt á forsendum ríkisábyrgðarinnar og viðmiðum samkvæmt lögum þessum. Meta skal hvort óska skuli endurskoðunar eigi síðar en 5. október 2015 og skal niðurstaða þess mats lögð fyrir Alþingi fyrir lok þess árs.

6. gr.
Eftirlit Alþingis.

Fjármálaráðuneytið, viðskiptaráðuneytið og Seðlabanki Íslands skulu reglubundið meta þróun heildarskulda, greiðslubyrði og skuldaþol íslenska ríkisins og þjóðarbúsins, þ.m.t. vegna ábyrgðar ríkisins samkvæmt lögum þessum.

Fjármálaráðherra skal árlega, í fyrsta sinn fyrir 1. mars 2010, upplýsa Alþingi um framkvæmd samninganna og mat skv. 1. mgr. Í skýrslu ráðherra skal m.a. gerð grein fyrir því hvort endurheimtur eigna í búi Landsbanka Íslands hf. hafi að marki orðið aðrar en gert var ráð fyrir við gerð samninganna, þ.e.75%, og mat lagt á greiðslubyrði sem hlutfall af vergri landsframleiðslu.
Við eftirlit fjárlaganefndar með framkvæmd fjárlaga skal m.a. meta hvernig skuldbindingar samkvæmt lánasamningunum og lögum þessum þróast. Nefndin skal hafa náið samstarf við ríkisendurskoðanda sem skal eiga rétt á öllum nauðsynlegum upplýsingum frá fjármálaráðuneyti, Seðlabanka Íslands og Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta.

Fjárlaganefnd hefur heimild til að leita ráðgjafar frá innlendum og erlendum sérfræðingum vegna eftirlits hennar samkvæmt lögum þessum. Kostnaður vegna þess greiðist úr ríkissjóði.

7. gr.
Skilmálar ríkisábyrgðar gagnvart Tryggingarsjóði
innstæðueigenda og fjárfesta.

Fjármálaráðherra setur Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta frekari skilyrði vegna ábyrgðarinnar í sérstökum samningi við sjóðinn, einkum varðandi upplýsingagjöf til Alþingis, eftirlit með fjárhag sjóðsins og endurheimtur eigna úr búi Landsbanka Íslands hf.

8. gr.
Endurheimtur á innstæðum.

Ríkisstjórnin skal þegar í stað grípa til allra nauðsynlegra ráðstafana sem þarf til að endurheimta það fé sem safnaðist inn á Icesave-reikningana. Í þeim tilgangi skal ríkisstjórnin fyrir 15. október 2009 hafa frumkvæði að samstarfi við þar til bæra aðila, m.a. yfirvöld í Bretlandi, Hollandi og Evrópusambandinu, og óska aðstoðar þeirra við að rekja hvert innstæðurnar af Icesave-reikningunum voru fluttar. Ríkisstjórnin skal fyrir árslok 2009 semja áætlun um hvernig reynt verður að endurheimta það fé sem kann að finnast.

Í því skyni að lágmarka ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum skal ríkisstjórnin einnig gera ráðstafanir, í samráði við þar til bæra aðila, til þess að þeir sem kunna að bera fjárhagsábyrgð á þeim skuldbindingum sem stofnast hafa vegna Icesave-reikninganna verði látnir bera það tjón.

9. gr.
Gildistaka o.fl.

Lög þessi öðlast þegar gildi. Ákvæði laga nr. 121/1997, um ríkisábyrgðar, að undanskilinni 5. gr. þeirra laga, gilda ekki varðandi þá ábyrgð sem lög þessi ná til.

 

Ég gef mér að gildistökuákvæðin hafi fengið að standa óbreytt og bæti þeim hér við sem 9. gr. þó þau séu ekki í þingskjali merkt breytingatillögur. Læt nánari vangaveltur um frumvarpið bíða næstu færslu. 

 

Frávísun myndi valda stjórnmálaóreiðu