Meðmæli x 2

 
Íslenska krónan
Þegar gengið lækkar styrkist staða útflutningsgreinanna. Það er því forvitnilegt að lesa færslu sem Egill Jóhannsson, forstjóri Brimborgar, skrifaði. Brimborg er nefnilega innflutningsfyrirtæki (sem selur bíla en ekki Toyota).

Ég mæli með færslu Egils um sívinnandi og óþreytandi íslenska krónu.

 

Aldargamall draumur
Úr því ég er að mæla með annarra manna bloggfærslum verð ég að benda líka á færslu Andra Snæs Magnasonar. Hún er um sérstakan draum sem hljómar eins og fyrirboði um nokkuð sem gerðist 101 ári síðar.

Færsla Andra Snæs heitir Draumur Dr. Helga Pjeturs frá 1907.

 
Þetta eru ólíkar færslur, en tengjast báðar efni viðtengdrar fréttar um veikingu krónunnar, þó með ólíkum hætti sé.

Góða skemmtun.

 

Bandaríkjadalur nálgast 130 krónur

TOYOTA - tákn um gæði

Í október lánuðu Færeyingar okkur 6 milljarða. Það var neyðarlán.
Núna afskrifar Landsbankinn margfalda þá upphæð fyrir þyrlukarl.

Það er ekki í mannlegu valdi að bæta fólki það sem gerðist í bankahruninu sagði ráðherrann Árni Páll Árnason fyrir tveimur vikum (hér). Ekki er hægt að ráðast í niðurfærslur almennra skulda. Yfirlýsingin var alveg þvert á það sem sami ráðherra sagði í júlí (hér), en það var áður en að hann fattaði að það er AGS sem stjórnar, en ekki ríkisstjórnin.  

Það eina sem er í mannlegu valdi er að afskrifa kúlulán og almennilegar milljarðaskuldir. Hvað skyldi Færeyingum finnast um þetta?

Enn hef ég ekki rekist á staðfestingu frá Landsbankanum á að frétt DV sé rétt. En sé hún það væri slíkur sóðaskapur efni í uppreisn einhvers staðar.

 

Gamli Landsbankinn afskrifar skuldir Magnúsar

Jóhanna er "hættulegt fólk"

SPEKILEKI er orð sem ég hef ekki heyrt áður. Þar er átt við að vel menntað fólk fer til annarra landa í leit að tækifærum. Hættan á slíkum flótta eykst í kreppunni. Viðbrögð stjórnvalda við henni geta því haft mikil áhrif á hve mikill "spekilekinn" verður.

EVA JOLY var í fréttaviðtali í Fréttablaðinu í liðinni viku. Þar ræddi hún m.a. rannsóknina á bankahruninu, lekann á lánabók Kaupþings, stöðu Valtýs saksóknara og fleira. Síðasti hluti viðtalsins ber millifyrirsögnina "Hættulegir stjórnmálamenn". Þar segir Eva Joly m.a.:

Það versta í heiminum eru atvinnustjórnmálamenn, til dæmis fólk sem hefur bara sinnt stjórnmálum í þrjá eða fjóra áratugi. Slíkt fólk er hættulegt.

Er hættulegt fólk á Alþingi Íslendinga?

Á þingi hefur orðið mjög mikil endurnýjun síðustu tvö árin. Hvorki meira né minna en 2/3 sitjandi þingmanna eru "blautir bakvið eyrun", þ.e. komu nýir inn á þing 2007 eða síðar. Að auki eru 7 sem tóku sæti á þingi í fyrsta sinn 2003.

Það komu 5 nýir inn í kosningunum 1999, svo það eru ekki nema 9 þingmenn af 63 sem hafa starfsreynslu upp á meira en áratug. Þeir eru:

• 1995 - Ásta R. Jóhannesdóttir
• 1995 - Pétur H Blöndal
• 1995 - Siv Friðleifsdóttir
• 1995 - Ögmundur Jónasson
• 1991 - Einar K Guðfinnsson
• 1991 - Össur Skarphéðinsson
• 1983 - Árni Johnsen
• 1983 - Steingrímur J Sigfússon
• 1978 - Jóhanna Sigurðardóttir

Árni Johnsen hefur skemmri starfsreynslu á þingi en Einar K og Össur þar sem hann hefur tvívegis tekið hlé frá þingmennsku. Seinna skiptið vegna tæknilegra mistaka. Jóhanna Sigurðardóttir er eini þingmaðurinn sem nær að fylla þrjá áratugi, hefur setið 31 ár á þingi.

Samkvæmt mælikvarða Evu Joly er Jóhanna Sigurðardóttir sú eina sem flokkast undir "hættulegt fólk" á þingi í dag, en Steingrímur á eftir fáein meinlaus ár. Það eru hins vegar tæknileg mistök að Árni Johnsen eigi enn sæti á Alþingi. Mælt á sama kvarða var Davíð Oddsson aldrei neitt nálægt því að verða hættulegur.

Þó þaulseta á þingi sé ekki holl verður að líta til fleiri þátta áður en fólk er stimplað hættulegt. Nú þegar glímt er við stórmál á borð við IceSave er það tæplega til bóta að mikill meirihluti þingmanna hafi litla eða enga reynslu af löggjafarstörfum. Þó þetta sé upp til hópa vandað fólk og vel menntað, þá er reynslan þung á metunum þegar glímt er við erfiðleika af verstu gerð. Líklega hefur Alþingi Íslendinga aldrei verið jafn reynslulítið og einmitt núna.

Eykur það hættuna á spekileka?

 

Óttast íslenskan spekileka

Financial Times: Grein um IceSave

Grein sem birt er í Financial Times í dag.
Höfundur: Michael Hudson, hagfræðiprófessor við University of Missouri
Íslensk þýðing: Gunnar Tómasson (birt með leyfi)

 

Ísland og Lettland geta ekki borgað, og borga því ekki.

    Geta Ísland og Lettland greitt erlendar skuldir fámenns hóps einkavina valdhafa? Evrópusambandið og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafa sagt þeim að umbreyta einkaskuldum í opinberar skuldbindingar og endurgreiða þær með hækkun skatta, niðurskurði ríkisútgjalda og eyðingu sparifjár almennings. 

     Reiði fer vaxandi ekki einungis í garð þeirra sem söfnuðu skuldunum - Kaupþing og Landsbanki í gegnum Icesave og einkaaðilar í löndunum við Eystrasalt og í mið-Evrópu sem veðsettu fasteignir og einkavæddar ríkiseignir langt úr hófi fram - heldur líka gagnvart erlendum lánardrottnum sem þrýstu á stjórnvöld að selja banka og aðra helztu innviði hagkerfa til innherja.

     Stuðningur við aðildarumsókn Íslands að ESB hefur minnkað í um þriðjung þjóðarinnar og Harmony Center flokkurinn, sem studdur er af stórum hluta rússnesku-mælandi Letta, hefur náð meirihluta í Riga og stefnir í að verða vinsælasti flokkurinn á landsvísu. Í báðum tilfellum hafa mótmæli almennings skapað vaxandi þrýsting á stjórnmálamenn að takmarka skuldabyrði við eðlilega greiðslugetu landanna.

     Um helgina skipti þessi þrýstingur sköpum á Alþingi Íslendinga.   Þar varð samkomulag, sem kann að verða frágengið í dag, um skilyrði fyrir verulegum endurgreiðslum til Bretlands og Hollands vegna útborgana þeirra á innistæðum þarlendra eigenda Icesave reikninga.

     Mér vitanlega er þetta fyrsta samkomulagið frá þriðja áratug síðustu aldar sem takmarkar afborganir af skuldum við greiðslugetu viðkomandi lands. Greiðslur Íslands takmarkast við 6% af vexti vergrar landsframleiðslu miðað við 2008.  Ef aðgerðir lánardrottna keyra íslenzka hagkerfið niður með óvægnum niðurskurði ríkisútgjalda og skuldaviðjar kynda undir frekari fólksflutninga úr landi, þá verður hagvöxtur enginn og lánardrottnar fá ekkert greitt.

     Svipað vandamál kom til umræðu fyrir liðlega 80 árum vegna skaðabótagreiðslna Þýzkalands vegna fyrri heimsstyrjaldar. En margir stjórnmálamenn átta sig enn ekki á því að eitt er að merja út afgang á fjárlögum og annað að geta greitt erlendar skuldir. Hver sem skattheimta stjórnvalda kann að vera þá er vandinn sá að breyta skatttekjum í erlendan gjaldeyri. Eins og John Maynard Keynes útskýrði, ef skuldsett lönd geta ekki aukið útflutning sinn verða greiðslur þeirra að byggjast á lántökum eða eignasölu.  Ísland hefur núna hafnað slíkum eyðileggjandi valkostum.

     Greiðslugetu hagkerfis í gjaldeyri er takmörk sett. Hærri skattar þýða ekki að stjórnvöld geti umbreytt auknum skatttekjum í erlendan gjaldeyri. Þessi staðreynd endurspeglast í afstöðu Íslands gagnvart Icesave skuldum, sem áætlað er að nemi helmingi af vergri landsframleiðslu þess. Með þessari afstöðu sinni mun Ísland væntanlega leiða önnur hagkerfi í pendúlssveiflu frá þeirri hugmyndafræði sem telur endurgreiðslu allra skulda vera helga skyldu.  

     Fyrir hagkerfi landa sem losnuðu undan stjórn Sovétríkjanna felst vandinn í því að vonir brugðust um að sjálfstæði 1991 hefði í för með sér vestræn lífsgæði.  Þessi lönd jafnt sem Ísland eru enn háð innflutningi. Hnattræna eignabólan fjármagnaði hallann á viðskiptajöfnuði - lántökur í erlendri mynt gegn veði í eignum sem voru skuldlausar þegar löndin urðu sjálfstæð. Nú er bólan sprungin og komið að skuldadögum. Lán streyma ekki lengur til Eystrasaltslanda frá sænskum bönkum, til Ungverjalands frá austurrískum bönkum, eða til Íslands frá Bretlandi og Hollandi. Atvinnuleysi eykst og stjórnvöld skera niður útgjöld til heilbrigðis- og menntamála. Í kjölfarið fer efnahagslegur samdráttur og meðfylgjandi neikvæð eignastaða fjölda fyrirtækja og heimila.

     Óvægnar niðurskurðaráætlanir voru algengar í löndum þriðja heims frá 8. til 10. áratugar síðustu aldar, en evrópsk lýðræðisríki hafa takmarkað þolgæði gagnvart slíku verklagi. Eins og málum er nú háttað eru fjölskyldur að missa húsnæði sitt og fólksflutningar úr landi eru vaxandi. Þetta voru ekki fyrirheit nýfrjálshyggjunnar.

     Þjóðir spyrja ekki bara hvort greiða eigi skuldir, heldur líka - eins og á Íslandi - hvort hægt sé að greiða þær. Ef það er ekki hægt, þá leiðir tilraun til að greiða þær einungis til frekari efnahagssamdráttar og hindrar lífvænlega þróun hagkerfisins.

     Munu Bretland og Holland samþykkja skilyrði Íslands? Keynes varaði við því að tilraun til að knýja fram erlenda skuldagreiðslu umfram greiðslugetu krefðist stjórnarfars á sviði fjárlaga og fjármála sem er þjakandi og óvægið og gæti hvatt til þjóðernissinnaðra viðbragða til að losna undan skuldakröfum erlendra þjóða.  Þetta gerðist á þriðja áratug 20. aldar þegar þýzka hagkerfið var kollkeyrt af harðri hugmyndafræði um ósnertanleika skulda.

     Málið varðar praktíska meginreglu: skuld sem er ekki hægt að greiða verður ekki greidd. Spurningin er einungis hvernig slíkar skuldir verða ekki greiddar. Verða þær afskrifaðar að miklu leyti? Eða verður Íslandi, Lettlandi og öðrum skuldsettum löndum steypt í örbirgð til að merja út afgang í tilraun til að komast hjá vanskilum?

     Síðarnefndi valkosturinn getur knúið skuldsett lönd til stefnubreytingar. Eva Joly, franski saksóknarinn sem aðstoðar við rannsókn á íslenzka bankahruninu, hefur varað við því að svo gæti farið að Ísland stæði uppi með náttúruauðlindir og mikilvæga staðsetningu sína: „Rússlandi gæti til dæmis fundist það áhugavert." Kjósendur í löndum sem losnuðu undan stjórn Sovétríkjanna gerast æ meira afhuga Evrópu vegna eyðileggjandi hagstjórnarstefnu sem nýtur stuðnings ESB.

     Eitthvað verður undan að láta. Mun ósveigjanleg hugmyndafræði víkja fyrir efnahagslegum staðreyndum, eða fer það á hinn veginn?

 

Víðtæk kynning heima og erlendis

Eðlileg kúgun

"Flest bendir til að Íslendingar eigi ekki annarra kosta völ en að gangast undir nauðungarsamninga til þess að geta haft eðlileg samskipti við Evrópuþjóðir, þar á meðal Norðurlönd."

Þetta segir Sigurður Líndal lagaprófessor í forvitnilegri grein í Fréttablaðinu í dag. En hvernig geta samskipti verði eðlileg ef grunnurinn er lagður með nauðungarsamningi? Er til eitthvað sem heitir eðlileg kúgun?

Grein Sigurðar er fyrst og fremst harkaleg gagnrýni á skrif Jóns Baldvins Hannibalssonar um IceSave málið. Sigurður segir að gamli kratahöfðinginn "skirrist ekki við að beita uppspuna og ósannindum til þess að koma boðskapnum á framfæri og villa þannig um fyrir almenningi".  

Það er líka almenn umfjöllun í grein prófessorsins. Þessi klausa er forvitnileg:

Við svo búið var þægilegt að fórna Íslandi þótt vikið væri til hliðar almennum grundvallarreglum í samskiptum siðaðra þjóða, sem er ein meginheimild þjóðaréttarins, sbr. 38. gr. samþykkta Milliríkjadómstólsins í Haag. Ísland skiptir hvort sem er litlu sem engu máli fyrir Evrópu.

Hvaða ályktanir á að draga af þessu? Grein Sigurðar má lesa hér.

 

Enn margir lausir endar

Meira að segja Bretar fatta þetta

Það er meira vit í umfjöllun Financial Times um IceSave en þeim boðskap sem margir stjórnarliðar hafa hamrað á síðustu vikur. Þeir sjá að það þarf að vera einhver glóra í galskapnum. Menn geta haft ýmsar skoðanir á forsendum FT, en niðurstaðan er að það sé engin vitglóra í að kafsigla íslensku þjóðina með IceSave.

Ögmundur Jónasson var mjög öflugur í Kastljósinu í gær og var gott að heyra stjórnmálamann setja IceSave í stærra samhengi og líta til framtíðar. Því miður virtist spyrillinn ekki hafa undirbúið sig með öðru en að lesa hótanir Fréttablaðsins um stjórnarslit, en Ögmundur var samt mjög góður í þættinum.

Sjónarmið hans hafa ekki fengið nokkurn hljómgrunn í Samfylkingunni (ekki opinberlega) en kannski að skrif erlendra fjölmiðla auki krötum kjark til að standa vörð um íslenska hagsmuni í þessu ljóta og erfiða máli. Ögmundur vann sér inn einn plús í gær, upp í þá mörgu sem hann tapaði í júlí með því að samþykkja aðildarumsóknina vondu.

Ég sá aðeins ágrip af viðtalinu við Jóhönnu Sigurðardóttur en gat ekki betur heyrt en að hún sé að búa sig undir "breyttar aðstæður" ef/þegar þingið fellir ríkisábyrgð á IceSave. Á næstu dögum kemur í ljós hvað það þýðir, en mín tilfinning er að hún ætli ekki að láta ríkisstjórnina spring á þessu máli heldur "vinna úr nýrri stöðu". Sjáum hvað setur.

 

FT segir að jafna eigi Icesave-byrðar

Hvað ætlar þú að gera við 99 milljarðana sem frúin í Hamborg gaf þér í gær?

Í Fréttablaðinu í dag er frétt sem er hálfgerð felufrétt (leitið hér). Einn dálkur, þrjátíu millimetrar og smáletruð fyrirsögnin. En innihaldið ætti að rata inn í umræðuna um IceSave.

Árið 2008 var afli íslenskra skipa rúm 1.283 þúsund tonn, 113 þúsund tonnum minni en árið 2007. Aflaverðmæti nam rúmum 99 milljörðum króna.

Fjármálaráðuneytið telur að greiðslubyrðin vegna IceSave verði 60-70 milljarðar á ári á greiðslutímanum. Allt í erlendum gjaldeyri. Getur einhver óbrjálaður útskýrt hvernig þetta dæmi á að ganga upp?  Ég er ekki að tala um "100% hagfræði" að hætti krata, heldur eitthvað sem glóra er í.

Þó hægt sé að hnoða málum í gegnum þingið með pólitísku ofbeldi dugir það ekki til að borga skuldir. Nema ætlunin sé að beita þjóðina ofbeldi af ýmsum toga; gengdarlausum niðurskurði og auknum álögum í þrjátíu ár. Er það lausnin?

 

Hefðbundið pólitískt ofbeldi

Ábyrgðin, Ögmundur og IceSave

Lítil frétt Mbl.is ber yfirskriftina Óljós mörk á eftirliti landanna. Þar kemur fram margt það sem skýrir hvers vegna svo mörgum finnst stjórnvöld halda á lofti málstað Breta og Hollendinga í IceSave deilunni, en standa ekki vörð um málstað íslensku þjóðarinnar.

Í frumvarpi ríkisstjórnarinnar er fókusinn settur á ábyrgð Íslands. Enginn efast um að hún sé til staðar þó deilt sé um hve mikil hún er. Í svari FME og umfjöllum Morgunblaðsins er bent á að mörkin eru óljós og ábyrgðin að nokkru sameiginleg.

Ef menn velja fyrra sjónarhornið er ekki að furða að almenningi finnist sem stjórnin gæti ekki íslenskra hagsmuna eins og best verður á kosið.

Fréttina má sjá hér.

IceSave er mál sem varðar afkomu allrar þjóðarinnar næstu áratugi. Því miður benda fréttir í þá átt að Samfylkingin og Steingrímur Joð vilji breyta afgreiðslu Alþingis á IceSave í atkvæðagreiðslu um ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Þetta endurspeglast í tóninum í spurningum fréttamanna, sem beint er til Ögmundar Jónassonar í viðtengdri frétt.

Forsíða Fréttablaðsins í dag er líka sorglegt dæmi um einmitt þetta. Þar er Ögmundi Jónassyni stillt upp sem manni sem hefur líf ríkisstjórnarinnar í hendi sér af því að hann vill ekki samþykkja ríkisábyrgð að óbreyttu. Samt er það ekki hann sem hótar stjórnarslitum.

Framtíð íslensku þjóðarinnar skiptir meira máli en líftími einnar ríkisstjórnar. Össur virðist eitthvað vera að draga í land, í það minnsta að búa sig undir að IceSave málið "tapist" í Alþingi. Vill þó ekki svara því afdráttarlaust hvort slíkt "tap" yrði banabiti ríkisstjórnarinnar. 

 Er annars hægt að tala um tap á þingi ef hagsmunir þjóðarinnar verða ofaná?

 

Ríkisstjórn á suðupunkti

Steingrímur Joð í kassa

Vinstri-græn gengu til stjórnarsamstarfs með hreinan skjöld, saklaus af þeim sóðaskap sem komið hefur Íslandi í hörmungarstöðuna sem við blasir. Steingrímur J Sigfússon, sem alltaf hefur virkað trúverðugur pólitíkus, fékk það erfiða hlutverk að stýra fjármálaráðuneytinu. Þangað hafa safnast mörg verstu málin sem við er að glíma. Hann þarf að hreinsa til eftir aðra, taka margar erfiðar ákvarðanir og sumar óvinsælar.

En ráðherrar eru mannlegir og enginn er óskeikull.

Er Samfylkingin stikkfrí í þessum málum? spurði Sigmar í Kastljósinu í gær. Steingrímur sagðist fá fullan stuðning frá samstarfsflokknum. IceSave er stærst þeirra stórmála sem fjármálaráðuneytið þarf að sinna núna. Þegar menn vinna langa vinnudaga og vikum saman að erfiðum verkefnum er hætta á að menn verði á endanum "hluti af verkefninu" sjálfir, það þekki ég af eigin raun. Vegna þreytu tapast skerpa og menn hætta að geta hugsað útfyrir kassann til að skoða ný sjónarhorn.

Í Kastljósinu í gær fannst mér Steingrímur einmitt vera komin í þessa stöðu, því miður. Hann bandar frá sér skoðunum sem ekki ríma við hans eigin, stillir sjálfum sér upp sem fórnarlambi aðstæðna og lætur sem leiðin sé endanlega mörkuð og hann fái engu um framvinduna ráðið. Ráðherrann er orðinn hluti af verkefninu og búinn að loka sig inn í kassa og missa jarðsambandið. Þó að hann sé vissulega flugmælskur virkar hann uppgefinn, skiljanlega.

Það er rétt hjá Steingrími að nú þurfa allir að leggjast á árarnar og finna farsæla leið út úr briminu. En menn verða þá líka að fá að komast að árunum. Það gengur ekki ef verkstjórinn er örmagna af þreytu, búinn að tapa fókus og bandar frá sér þeim sem vilja endurskoða stefnuna og samræma áralagið.

Ég legg til að Steingrímur fari heim úr vinnunni strax eftir hádegið í dag. Slökkvi á símanum og taki sér langt helgarfrí. Splæsi á sig nuddi og slökun, lesi falleg ljóð, horfi á enska boltann og fái sér kaldan bjór með. Hlaði batteríin. Hann getur svo mætt aftur til vinnu eftir nokkra daga með skarpari fókus, ef hann vill áfram vera ærlegur pólitíkus.

Það getur verið hættulegt að setjast of þreyttur undir stýri. Það er líka varasamt að maður sem er örmagna af þreytu stýri svo stóru og snúnu máli sem IceSave er.

Hann lagði þunga áherslu á að halda stjórninni gangandi. Þó það sé góðra gjalda vert má miðpunkturinn í IceSave ekki vera sá að kosta öllu til til að halda einni ríkisstjórn saman. Þetta er of stórt mál til þess.  

 

Vill ekki stríð við aðrar þjóðir

Í liði gegn þjóð sinni?

Í FRÉTTABLAÐINU í dag er athyglisverð grein eftir Þorvald Gylfason sem ber yfirskriftina og spurninguna "Í röngu liði?". Þar segir Þorvaldur meðal annars:

Ríkisstjórnin hefur ekki hirt um að marka sér skýra stöðu við hlið fólksins í landinu gegn ábyrgðarmönnum hrunsins.

Hún heldur áfram að hegða sér að ýmsu leyti eins og máttvana handbendi þeirra, sem lögðu bankana og efnahagslífið í rúst.

Það er athyglisvert að lesa ádrepu Þorvaldar og þá slöku einkunn sem hann gefur sitjandi ríkisstjórn. Ekki síst í ljósi þess að hann er sagður stuðningsmaður Samfylkingarinnar. Í lok greinarinnar segir:

Ef stjórnin teflir frá sér trausti fólksins, sýnist fullreynt, að stjórnmálastéttin er ófær um að leiða Ísland út úr ógöngunum, sem hún ásamt öðrum leiddi landið í.

Undirstrikanir eru mínar.

Í fyrri hluta greinarinnar fjallar Þorvaldur um "arfleifð gömlu bankanna" og helmingaskipti Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, aðkomu viðskiptaráðs og ýmislegt fleira. Grein hans í heild má finna hér.

Það líta ekki allir fortíðina sömu augum. Ekki ætla ég mér að dæma um hvað er rétt um helmingaskiptin en bendi á færslu Halldórs Jónssonar (hér) til að fá annað sjónarhorn á málið.

Mér sýnist báðir þessir herramenn hafa nokkuð til síns máls.