Það sem er svo gott við IceSave

Það er eitt gott við IceSave samninginn:

Fólk hefur 7 ár til að koma sér úr landi.

Því miður er þetta ekki raunhæfur kostur fyrir alla Íslendinga, heldur aðallega ungt fólk með praktíska menntun. Fyrir þá sem heima sitja verður ástandið svart, IceSave mun leggja íslenskt samfélag á hliðina, sama hvernig ráðherrar reyna að reikna sig framhjá því.

Þjóð með takmarkaðar gjaldeyristekjur (sjá vísbendingu hér) getur ekki staðið undir greiðslubyrði upp á 60-70 milljarða á ári (sjá hér og hér), allt í beinhörðum gjaldeyri. Þá eiga önnur lán eftir að bætast við, þetta er bara IceSave. 

Þetta er dæmi sem aldrei getur gengið upp. Það er alveg útilokað. Hvað eru menn að fela? Fyrir hverjum? Jóhanna sagði í gær "að öll gögn, sem kostur er, verði opinber í þessu máli". Hvers vegna ekki öll gögn? 

Einhverjir hafa talað um að setja þak á greiðslubyrði við 1% eða 2% af landsframleiðslu. Sú stærð er ekki rétt viðmið. Frekar ætti að miða þak við gjaldeyristekjur af útflutningi. Öll þessi lán þarf að endurgreiða í gjaldeyri. 

Skilmálar sambærilegir við það sem tíðkast

Ef Alþingi fellir IceSave

Það eru miklar lántökur sem fjallað er um í viðtengdri frétt. Af ummælum síðustu daga að dæma eru allar lánveitingar meira og minna háðar því að Ísland "leysi IceSave deiluna" með því að samþykkja ríkisábyrgð samkvæmt fyrirliggjandi samningi við Breta og Hollendinga.

En hvað gerist ef Alþingi fellir IceSave?

  1. Lífið heldur áfram. Það verður ekki slökkt á Íslandi.

  2. Ríkisstjórnin fellur. Þá það.

  3. Samið verður upp á nýtt í Icesave deilunni.

  4. Komandi kynslóðir verða fegnar.

  5. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn segir ekki upp láninu við okkur.

  6. Þrýst á erlend stjórnvöld innan frá. Við erum ekki að semja við mafíuna.

  7. Það er viðurkenning á því að einkabankarnir á Íslandi voru ekki ríkisbankar.

  8. Þá fara þjóðir Evrópu að endurmeta innstæðutryggingakerfið.

  9. Bretar og Hollendingar munu gefa eftir og semja upp á nýtt.

10. Fínt ... löggan á svæðinu að vera evrópsk - ekki alíslensk.

11. Réttlætið nær fram að ganga. 

Þessi upptalning er tekin úr greininni "Ég var aldrei í bankaráði" eftir Jón G Hauksson, ritstjóra Frjálsrar verslunar. Ég mæli með lestri greinarinnar sem ágætu mótvægi við þær dómsdagsspár sem hafa verið áberandi í fjölmiðlum síðustu dagana. 

Ríkisábyrgð samkvæmt fyrirliggjandi samningi hefði í för með sér greiðslubyrði sem íslenska þjóðin gæti aldrei staðið undir, samanber þessar tölur.

950 milljarðar að láni

"Hænufet frá landráðum"

Að fallast á IceSave samninginn óbreyttan er aðeins "hænufet frá landráðum" sagði hæstaréttardómari í viðtali á ÍNN í vikunni. Ekki skal ég leggja dóm á það, enda þung ásökun, en það er alveg klárt að hann er uppskrift að verulegum þrengingum á komandi áratugum. 

Prófum að setja upp raunhæfar forsendur

Þær forsendur sem menn hafa gefið sér í umræðunni virðast markast af því hvort menn eru með eða á móti því að ríkisábyrgð verði veitt. Stærsti gallinn er sú mikla óvissa sem ríkir um eignasafn Landsbankans sem á að koma til lækkunar á höfuðstól.

Eftir að hafa skoðað samninginn, rýnt í fréttir og aðrar þær upplýsingar sem hægt er að fá, hef ég sett saman forsendur sem flestir ættu að geta fallist á. Þær eru raunhæfar/hlutlausar, eins og kostur er við þessar aðstæður. Forsendurnar eru skýrðar frekar neðanmáls, en grunnforsendur eru þessar: 

• Að 80% fást upp í skuldirnar og skiptist þannig:
•  - 38,9 milljarðar á ári 2010-2015
•  - 320 milljarðar í lok "skjóltímans" 2016
• Gengi GBP og EUR á samningsdegi
• Höfuðstóllinn er 708,5 milljarðar
• Vextir eru 5,55%

Þá verður greiðslubyrðin þessi:
    2017  =   kr. 75.850 milljónir
    2018  =   kr. 72.911 milljónir
    2019  =   kr. 69.972 milljónir
    2020  =   kr. 67.032 milljónir
    2021  =   kr. 64.093 milljónir
    2022  =   kr. 61.154 milljónir
    2023  =   kr. 58.215 milljónir
    2024  =   kr. 55.276 milljónir

Þetta gerir 524,5 milljarða til greiðslu. Til samanburðar við árlegar afborganir má ætla að verðmæti alls þorskafla á Íslandsmiðum, m.v. 150 þús. tonna kvóta, verði um 50 milljarða á ári. 

Hér er ekki tekin afstaða til þess hvort samningurinn sé réttlátur, sanngjarn, eða löglegur. Heldur ekki til þess hvort neyðarlögin haldi. Geri þau það ekki verður útkoman miklu svartari. Hér er eingöngu reiknuð greiðslubyrði sem samningurinn hefði í för með sér, verði hann samþykktur óbreyttur og forsendur standi.

Það þarf ekki að rýna lengi í útkomuna til að sjá að það er útilokað að íslenska þjóðin geti staðið undir þessum greiðslum. Það er ekki öfundsvert að vera þingmaður og þurfa að greiða atkvæði um samninginn. Ég treysti því að enginn þingmaður greiði atkvæði öðruvísi en að kynna sér málið mjög rækilega fyrst. Láta svo samviskuna og eigin sannfæringu ráða, en ekki flokkslínu.

 

========== ========== ==========

Viðbótarupplýsingar um forsendur:

Eignasafnið:
Það munar mjög mikið um hvert prósentustig sem eignir Landsbankans ná að dekka af skuldinni. Eignasafn Landsbankans hefur rýrnað um 792 milljónir á dag síðan í febrúar. Það kann að vera full bjartsýnt að miða við 80%, en dæmið sýnir engu að síður heildarmyndina.

Höfuðstóllinn:
Hér er miðað við gengi og áfallna vexti á samningsdegi, 5. júní. Lánin bera vexti frá 1. janúar 2009. Höfuðstóllinn var 692,2 milljarðar á samningsdegi og áfallnir vextir 16,3 milljarðar.
Gengið í dag, ásamt áföllnum vöxtum, hækkaði fjárhæðir í töflunni hér að ofan um rúm 6%.

Lækkun höfuðstóls:
Í dæminu er miðað við að sala úr eignasafni Landsbankans lækki höfuðstólinn hægt en jafnt á tímabilinu, en stór lokagreiðsla í lok "skjóltímans" að sjö árum liðnum. Enda ætla menn sér tíma til að hámarka verðgildi eignanna. Lækki höfuðstóllinn hraðar léttir að heildarbyrðarnar. Ekki er líklegt að það hafi teljandi áhrif á heildarútkomuna. 

Gengi krónunnar:
Ef skuldin er umreiknuð í íslenskar krónur breytist hún í takt við gengið. Þó að það hafi vissulega áhrif á efnahagsreikning ríkisins er rétt að fara varlega með umreikning þegar greiðslubyrði er metin. Lánin eru í erlendri mynt. Til að greiða þau þarf alltaf að flytja út vöru eða þjónustu og afla gjaldeyris. Besti mælikvarðinn á greiðslubyrðina hlýtur að vera útflutningstekjur þjóðarinnar.

 

Og svo, þegar varnirnar bresta ...

Það er enn hægt að koma í veg fyrir upplausn og óeirðir, en tíminn er ekki endalaus. Ekki frekar en tíminn sem menn höfðu til að breyta IceSave í dótturfélög, hann rann út. Á sama hátt mun tími stjórnarinnar renna út og allt fara í bál og brand ef ekki verður breytt um kúrs. Að láta eins og það sé ekki raunveruleg hætta er eins og að stinga hausnum í sandinn.

Hættan er fyrir hendi og hún fer vaxandi. Við sáum það á laugardaginn. Fyrsti ræðumaður á Austurvelli var ungur laganemi, þar fór kona sem var augljóslega reið. Textinn sem hún flutti var á köflum ungæðislegur og ekki sá besti sem við höfum heyrt. En það skipti ekki máli. Hún náði til fjöldans því að hann er líka reiður. Eftir fundinn fór hópur fólks að lögreglustöðinni við Hlemm og þá sögu þekkja allir.

En þetta er bara undanfari. Á meðan reiðin og ólgan fær að safnast upp, eins og vatn í lóni, eykst þrýstingurinn á stíflugarðinn. Ríkisstjórnin er eina stjórnvaldið sem hefur tækin til að lækka í lóninu og hleypa ólgunni í æskilegan farveg. Geri hún það ekki mun stíflan bresta og allt fara í bál og brand. Það þýðir ekki að halda að slíkt geti ekki gerst á Íslandi.

Tækið sem stjórnin hefur er skynsemi. Hana á að nota til að koma með upplýsingar og auka traust. Að upplýsa fólk t.d. um gang mála í skilanefndum bankanna. Að endurvekja traust t.d. með nauðsynlegum mannabreytingum og loforði um kosningar. Það þýðir ekki að segja að það megi ekki kjósa. Og það hækkar bara í lóninu ef gengið er þvert gegn vilja yfirgnæfandi meirihluti fólks í lýðræðisríki. Skýrasta dæmið er óbreytt stjórn seðlabankans, sem er óhjákvæmilegt að skipta út.

Stjórnin hefur enn einhvern tíma til að afstýra óeirðum. Um daginn setti ég saman blogg "Tillaga um aukið traust - en ekki vantraust" með þremur hugmyndum sem ég er sannfærður um að væru til bóta. En verði ekkert gert heldur áfram að hækka í óánægjulóninu. Á endanum munu varnirnar bresta. Það er glapræði að láta eins og það geti ekki gerst. Það mun gerast - nema skynseminni verði hleypta að.