Sukk eða bara löglegt svínarí?

Sú var tíðin að þegar menn keyptu sér eignir þá þurftu þeir að borga fyrir þær. Í byrjun þessarar aldar fundu íslenskir viðskiptajöfrar leið til að komast hjá því. Þeir keyptu fyrirtæki og létu fyrirtækin sjálf, sem keypt voru, greiða kaupverðið í gegnum eignalausa samruna. Með því að hengja skuldir utan á fyrirtækin með samruna eftir kaupin, setja þau síðan á markað og selja hlutina í þeim til lífeyrissjóða og almennings á enn hærra verði en keypt hafði verið á, þrátt fyrir skuld setninguna, gátu forvígismennirnir skapað sér miklar tekjur.

Þannig hefst grein sem birtist í Tíund, fréttablaði ríkisskattstjóra, sem kom út í gær. Hún ber yfirskriftina "Skuldsettar yfirtökur og öfugur samruni". Þar er lýst kúnstum og klækjum þeim sem útrásarvíkingar og aðrir viðskiptajöfrar hafa viðhaft til að skapa sér gróða.

Myndin sýnir brot af töflu sem fylgir greininni

Greininni fylgir tafla sem sýnir heildareignir og viðskiptavild 20 valinna fyrirtækja og hvernig þær hafa þróast 2003 til 2007. Þar á meðal eru bankarnir þrír og helstu útrásarfyrirtækin. Sem dæmi þá hækkaði viðskiptavild Actavis úr 21 milljarði í 358 milljarða á þessu tímabili.

Þetta er mögnuð lesning, svo ekki sé meira sagt. Seinna í greininni segir þetta:

Til þess samt að láta ekki sjást hvernig skerðingin á eigin fé vegna skuldsetningarinnar fer með efnahagsreikning A færa menn upp eign sem þeir kalla viðskiptavild í ársreikningnum á móti skuldunum ...

... Eftir þetta er A tilbúið til sölumeðferðar og hægt að skrá það á markaði sem álitlegan fjárfestingarvalkost á gengi sem er kannski mun hærra en gengið sem upphaflega var keypt á þrátt fyrir skuldsetninguna.

Þessu fylgir síðan dæmi þar sem hinn nýi eigandi selur 70% af hlutabréfum sínum í félaginu, sem hann eignaðist með öfugum samruna, fyrir tæplega 8 sinnum hærri fjárhæð en hann þurfti að greiða fyrir þau úr eigin vasa.

„Hvað fór úrskeiðis í regluverkinu?" heitir næsti kafli greinarinnar. Í leitinni að svari við þeirri spurningu eru dregin fram þrjú sjónarhorn; reikningsskil, eftirlitsþátturinn og skattaleg sjónarmið. Vilji men kynna sér málið nánar mæli ég eindregið með lestri þessarar greinar (tengill neðst).

Í beinskeittum lokaorðum eru dregnir saman helstu punktar. Ég leyfi mér að enda þessa færslu á að birta þrjár stuttar klausur úr lokaorðunum.

Hér að framan hefur verið lýst a.m.k. einu af þeim fyrirbærum sem hafa blásið út efnahagsreikninga bankanna og fyrirtækjanna í landinu á síðustu árum. Fyrir þessa uppfinningu hafa menn fengið bæði mikið lof og há laun. Til að hægt væri að koma þessu í kring þurfti greiðan aðgang að lánsfé og þeir sem það fengu voru tilbúnir að greiða bönkunum háar fjárhæðir fyrir aðstoðina sem þeir veittu við að búa ný félög til sölu á markaði.

Nauðsynlegt er að koma böndum á þann stjórnlausa glannaskap sem skuldsettu yfirtökurnar og samruninn hafa verið og aðrar sambærilegar ráðstafanir eins og t.d. hjá fasteignafélögum. Bæta þarf lög um hlutafélög, skilgreina hvar eftirlitið liggur, tryggja að reikningsskil fyrirtækjanna hafi eðlilegt jarðsamband og búa þannig um hnútana að endurskoðendur þori að stíga til jarðar í návist viðskiptavina sinna án þess að þurfa að óttast um að það fækki í kúnnahópnum við það.

Við þurfum að tryggja að við skiptalíf framtíðarinnar þrífist ekki á blekkingum og að sýndarveruleiki nái ekki tökum á stjórnendum þess.

Greinina alla er hægt að lesa á bls. 9-12 í þessu blaði.
(Undirstikanir og feitletranir eru mínar)